Tyi junio yik’oty julio, ta’ ktyechelojoñ mel taller tyi Tumbalá yik’oty tyi San Miguel. Tyi Tumbala, ktemalojoñ jiñäch iñusak’iñ mayajob yik’oty ity’añ. Xmel-tallerob jiñäch ajCarol-Rose Little, tyilembä tyi Cornell University, Esteban Mirón, xk’el-juñ tyi Berkeley, Morelia Vázquez Martínez, xk’el-juñ, yik’oty Silvestre Gómez Jiménez, xe’tyel tyi CELALI. Ta’ k’otyiyob tyi taller jiñobäch xkolelob añobä tyi Casa de la Cultura tyi Tumbalá, idirectora Juana Karen Peñate Montejo. Esteban ta’ icha’le ty’añ cha’añ iñusak’iñ mayajob tyi Palenke. Carol-Rose yik’oty Morelia ta’ iyäläyob chuki mi imelob lingwistajob yik’oty ik’äñibal lakty’añ ch’ol. AjSilvestre ta’ icha’le ty’añ cha’añ chuki yom lakmel cha’añ ma’añik mi ibe’sajtyel lakty’añ. Che’ jiñi jk’uxulojoñ tamal yik’oty ta’ kñäch’tya’lojoñ k’ay tyi marimba. Ta’ ujtyi jiñi taller wokolix iyälä Engaged Cornell yik’oty Berkeley University.

Tyi San Miguel, Carol-Rose yik’oty Morelia ta’ ipäsbeyob xk’eljuñob tyi secundaria bajche’ mi its’ijbuñtyel lakty’añ ch’ol. Cha’p’ej k’iñ ta’ imeleyob. Ñaxambä k’iñ ta’ päsbeñtyi ts’ijbaya ch’ol yik’oty bajche’ mi ik’äjñel ts’ujk yik’oty iwäkpejlelä bokal (ä). Icha’p’ejlelbä k’iñ ta’ imeleyob ts’äktyesaya ty’añ i che’ jiñi ta’ ibajñalts’ijbayob iñusak’iñ. Ta’ k’otyiob 120 xk’eljuñob tyi secundaria. Ta’ ujtyi ili taller wokox iyälä Engaged Cornell.

Video tsa’ mejli tyi San Miguel, Chiapas, Mexico.

Jiñi wolbä ik’elob majlel jiñi proyecto Documentación Ch’ol tyi tyempayob ibä tyi 7 yik’oty tyi 8 cha’añ junio ya tyi CIESAS-Sureste, San Cristóbal de las Casas. Juan Jesús Vázquez Álvarez yik’oty Jessica Coon tyi yäläyob bajche’ mi tyi lojtyeltyak yik’oty mi tsi’jbuñtyeltyak jiñi ty’añ, jiñi Justin Royer yik’oty Sandra Cruz Gómez tyi sub’uyob bajche’ mi mejlel tyi ubiñtyel yik’oty tyi tsi’jbuñtyel jiñi ty’añ ya’ tyi ELAN.

Jiñi xejtyelob wol itsi’jbuñob ty’añ

Jiñi xejtyelob ta’ k’älä tyiliyob tyi Oxolotán, Tabasco (yik’otyob Nicolás Arcos López) yik’oty tyi Yajalón, Chiapas (yik’otyob Bernabé Vázquez Sánchez). Tyi ñaxañbä ejtyel ta’ mejli tyi lojtyel 30 horas ty’añtyak tyi ch’ol. Ichajyajlel ejtyel, mi kaj tyi ubiñtyel yik’oty tyi tsi’jbuñtyeltyak jiñi ty’añtyak utsaty’bä tyi ubiñtyel. Tyi yujtyibal, pejtyel ty’añ mi mejlel laktyaje’ tyi Archive of Indigenous Languages of Latin America (AILLA).

Xejtyelob icha’p’ejlel taller, añobä tyi wi’ipaty’: Bernabé Vázquez Sánchez, Juan Jesús Vázquez Álvarez, Sandra Cruz Gómez, Nicolás Arcos López, Félix López López, Jessica Coon, Justin Royer, Morelia Vázquez Martínez. Ñaxañobä añ: Patricia López Vázquez, Nilda Gúzman López, Lourdes Méndez Sánchez, Matilde Vázquez Vázquez

Tyi 05 de marzo cha’añ 2018 tsa’ mejli’ jiñi icha’p’ejlel taller Documentación lingüística del ch’ol, jiñi proyecto kotyabil tyi National Geographic. Jiñi much’kibäl tsa’ ujtyi tyi Unidad Académica Multidisciplinaria Yajalón ya’ tyi Universidad Intercultural cha’añ Chiapas (UNICH) yik’oty tsa’ k’otyiyob 15 xk’eljuñob cha’añbä Lic. Lengua y Cultura.

Dr. Juan yik’oty Dr. Bernabé

Morelia, Juan yik’oty Bernabé

Wol tyi sujb’el bajche’ ik’äñol jiñi grabadora

Tsa’bä k’otyiyob tyi taller

Tyi yambä semana tsa’ ujtyi tyi mejlel ñaxañbä taller tyi Oxolotán, tsa’ k’otyiyob jiñi xk’eljuñob cha’añ  Lengua y Cultura añobä tyi Universidad Intercultural. Its’ijb jiñi universidad yik’oty ifoto cha’añ jiñi päsjuñ mi mejlel atyaj ilali. ¡Mi kaj ksub’eñetylojoñ majlel wolbä tyi mejlel!

Its’ijb UIET

Ts’itya’ yom cha’añ mi ikeje ñaxambä tyempäñtyel cha’añ mi lajk’el bajche’ mi laklotybeñ ity’añtyak lakp’älob. Ya’ mi ikeje tyi  Oxolotán tyi ibolomp’ejlel k’iñ tyi yujilel febrero, tyi Universidad Intercultural cha’añ Tabasco. Ma’añ tyojol mi lakochel. Mi keje lakchajpañ bajche’ yom mi lakmel laktroñel cha’añ mi ityempäñtyel ity’añ lakpi’älob tyi grabadorajtyak. Mu’tyo keje ichajpäñtyel cha’añ Yajalon je’el!